Mali Tablolar Analizi Ders Notları
1-MALİ ANALİZ YÖNTEMLERİ
Değerli okurlar, Mali Tablolar Analizi Ders Notları yazımızda mali analiz yöntemleri, tahlile hazırlanmış mali tablolara uygulanır ve tahlil sonuçları bulunur. Tahlil yöntemlerine, mali tahlil teknikleri de denilmektedir. Bulunan tahlil sonuçları, yorumlanır, eleştirilir, değerlendirilir. Tahlil yöntemlerinin tümünün mali tahlilde uygulanması gerekip gerekmediği, özellikle bütün rasyoların hesaplanması gerekip gerekmediği durumu vardır. Bunların uygulamadaki kapsamı, büyük ölçüde mali tahlilin amacına bağlıdır. Kimi tahlillerde tüm yöntemlerin ayrıntılarıyla uygulanması gerekirken, kimi tahlillerde ise bazı yöntemlerin uygulanması yeterli olabilir. Mali tablolar analizi ders notları.
2-TUTARLARI KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİ
Bu yöntem, iki döneme ait mali tablolardaki tutarların karşılaştırılması esasına dayanır. Bu yolla gelişme hakkında değerleme yapılmaya çalışılır.
Bu yöntemde, iki dönemin tutarı karşılaştırılır ve aralarındaki fark, artış – azalış olarak saptanır. Bu farklarla bir sonuca ulaşılmaya çalışılır. Bu yöntem, tutarların dönemler itibariyle seyrini ilk bakışta göstermesi ve fazla bir işlemi gerektirmemesi bakımından çok kullanılmaktadır.
3-Dikey Yüzde Yöntemi
Dikey yüzde yöntemi tahlil edilecek tablolardaki tutarlardan birinin 100 kabul edilmesiyle, öteki tutarların, bu bütün içindeki paylarının bulunması yöntemine denir. Bilançonun dikey yüzde yöntemiyle tahlilinde aktif ve pasif toplamı 100 kabul edilir. Bu yolla aktifi oluşturan her hesabın, aktif toplamı içindeki payı yüzde olarak bulunmuş olur. Aynı durum, pasif için de geçerlidir.
Gelir tablosunun dikey yüzde yöntemiyle tahlilinde, net satış hasılatı 100 kabul edilir. Gelir tablosunu oluşturan hesapların, satış gelirleri içindeki payı yüzde olarak hesaplanmış olur.
Dikey yüzdelerin toplamının mutlaka 100 olması gerekir. Bölme işlemlerindeki kesirler nedeniyle bu toplam 100′ den farklı olabilir. Bu duruma dikkat etmek gerekir. Bilgisayar üzerinde yapılan hesaplamalarda böyle bir hata olmaz. Çıkan tutarları, tam sayıdan sonra 1 veya 2 basamak yürütülebilir.
4-TREND YÜZDELERİ YÖNTEMİ
Trend yöntemi, mali tablolardaki tutarların, yıllar itibariyle seyrini gösterir. Trend yönteminin uygulanmasında esas alınacak dönem seçilir. Buna temel dönem adı verilir. Temel dönem tutarları 100 kabul edilir. Sonra bunu takibeden yılların bu temel yıla göre oranı bulunur. Bu tişlem, mali tablolardaki her tutar için ayrı ayrı yapılır.
Trendin hesaplanmasında, şu basit formül uygulanabilir.
Trendi Bulunacak Tutar x 100
—————————-
Temel Dönem Tutarı
Trend yönteminin mali tablolara uygulanmasında karşılaşılan başlıca güçlükler şunlardır. Temel dönemde bir kalem negatif ise başka bir dönem pozitif olmuşsa ya da tersi olmuşsa, o kalem tutarı içinde trend hesaplanmaz. Temel dönemde bir tutarı olan kalem başka dönem sıfıra düşerse, değişim yüzde yüz olur.
Bulunan trend sonucunun iki anlamı vardır. Birincisi, trendi hesaplanan kalemin gelişme seyrini belirtir. Bu durum, grafik üzerinde çok açık olarak ve kolaylıkla görülür. İkincisi, artış ve azalışların oranını yüzde olarak gösterir. Örneğin trendin 120 olması, o kalemin temel döneme göre %20 artmış olduğunu, trendin 85 olması, o kalemin temel döneme göre %15 azalmış olduğunu belirtir.
Trend yönteminin uygulanmasında, temel dönemin seçimine dikkat etmek gerekir. Temel dönemin iyi seçilememesi, yanıltıcı sonuçlara yol açabilir. Bu bakımdan seçilecek temel dönemin, tipik dönem olmasına dikkat edilmelidir. Bu dönem, işletmenin kuruluş dönemi, tam kasite ile çalışmaya başladığı dönem, fiyatlar genel seviyesinin istikrarlı olduğu bir dönem olabilir.
5-RASYO YÖNTEMİ
Rasyo (ratio) sözcüğü latince kökenlidir. Öteki dillere buradan yayılmıştır. Rasyo olarak ifade edilen oran, matematik anlamı ile bir rakamın, diğer bir rakama bölümüdür. Bu bölüm, ya bir kesir şeklinde (1/2, 1/4), ya da bir yüzde şeklinde (0,20, %20) ifade edilir.
Mali analiz tekniği olarak oranlar, bilanço ve gelir tablosunda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerdir. Bu ilişkiler, ya bilanço kalemleri arasında, ya gelir tablosu kalemleri arasında, ya da bilanço ile gelir tablosu kalemleri arasında olabilir.
Rasyolar çeşitli şekilde gruplandırılırlar. Genel olarak aşağıdaki şekilde 4 grup altında toplanır.
– İşletmenin likiditesini ölçen rasyolar
– İşletmenin mali durumunu ölçen rasyolar
– Faaliyet rasyoları
– Kârlılık rasyoları
5.1. İşletmenin likidite durumunu ölçen rasyolar:
Likidite rasyoları, işletmenin kısa vadeli borçlarını vadesinde ödeyip, ödeyemeyeceğini, diğer bir ifade ile paraya çevrilebilecek aktif değerlerle kısa vadeli borçları arasındaki ilişkiyi gösterir. Bir bakıma likidite rasyoları, işletmenin ödeme gücünü açıklar.
Cari Oran:
Dönen Varlıklar
—————————
Kısa vadeli yabancı kaynaklar
Likidite Oranı(Asit Test Oranı):
Dönen varlıklar – Stoklar
—————————-
Kısa vadeli yabancı kaynaklar
veya
Hazır değerler + Menkul kıymetler + Alacaklar
——————————————-
Kısa vadeli yabancı kaynaklar
Hazır Değerler Oranı(Nakit Oran):
Hazır Değerler
—————————-
Kısa vadeli yabancı kaynaklar
Stokların Net İşletme Sermayesine Oranı:
Stoklar
——————–
Net işletme sermayesi
5.2. İşletmenin MALİ durmunu ölçen rasyolar:
Bir işletmenin mali ihtiyaçları, öz kaynaklar ve yabancı kaynaklarla sağlanır. Mali durumu ölçen oranlar, öz kaynaklarla, yabancı kaynaklar arasındaki ilişkiyi, bir başka ifade ile işletmenin öz kaynaklardan ve yabancı kaynaklardan yararlanma derecelerini gösterir. Bir işletmede toplam kaynaklar arasında öz kaynaklar yüksek ise, kredi veren kişi ve kuruluşlar açısından olumlu bir durum, düşük ise riskli bir durum vardır.
Toplam Yabancı Kaynakların, Öz Kaynaklara oranı:
Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar (toplam borçlar)
—————————————————
Öz kaynaklar
Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların, Öz Kaynaklara Oranı:
Kısa vadeli yabancı kaynaklar
—————————
Öz kaynaklar
Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Pasif Toplamına Oranı:
Kısa vadeli yabancı kaynakların pasif toplamına oranı
————————————————-
Pasif toplamı
Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların Pasif Toplamına Oranı:
Uzun vadeli yabancı kaynaklar
—————————-
Pasif toplamı
Öz Kaynakların Aktif Toplamına Oranı:
Öz kaynaklar
————
Aktif toplamı
Toplam Yabancı Kaynakların, Aktif Toplamına Oranı:
Toplam yabancı kaynaklar
————————
Aktif toplamı
Maddi Duran Varlıkların, Öz Kaynaklara Oranı:
Maddi duran varlıklar (net)
————————-
Öz kaynaklar
Maddi Duran Varlıkların, Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklara Oranı:
Maddi duran varlıklar (net)
————————-
Uzun vadeli yabancı kaynaklar
Yatırım Oranı (Maddi duran varlıkların finansmanına ait standart denge oranı):
Maddi duran varlıklar (net)
——————————————-
Öz kaynaklar + Uzun vadeli yabancı kaynaklar
Faizleri Karşılama Oranı:
Dönem karı + faiz giderleri
————————
Faiz giderleri
Sabit Giderleri Karşılama Oranı:
Dönem karı + sabit giderler
————————-
Sabit giderler
5.3. İşletmenin FAALİYET durmunu ölçen rasyolar:
Faaliyet rasyoları, varlıkların kullanılmalarındaki hareketlilik derecesini ölçer. Bu oranlara, çalışma – verimlilik oranları da denilebilir. Hesaplanmalarında bilanço ve gelir tablosunu birlikte gerektiren bu oranlar, özellikle dönen varlıklardaki hareketlilik durumunu ortaya koyduklarından önem kazanırlar.
Stok Devir Hızı:
Satışların maliyeti
—————–
Ortalama stoklar (dönembaşı + dönemsonu stoklar / 2)
Satışların maliyetini bulmak zor olduğunda, stok devir hızı şöyle de hesaplanabilir.
Satışlar
—————-
Ortalama Stoklar
Üretim yapan işletmelerde stok devir hızı
Hammadde stok devir hızı = Hesap döneminde kullanılan ilkmadde ve malzeme maliyeti / Ortalama ilkmadde ve malzeme
Mamul stok devir hızı = Satılan mamul maliyeti / Ortalama mamul maliyeti
Yarı – mamul stok devir hızı = Üretilen mamul maliyeti / ortalama yarı – mamul stoku
İşletmenin stokları kaç günde bir devrettiği de şöyle bulunabilir,
Ortalama stoklar / Satışların maliyeti / 365
Alacakların Devir Hızı:
Kredili satışlar tutarı
———————–
Ortalama ticari alacaklar (dönembaşı + dönemsonu / 2)
Kredili satışların tesbitinin zor olduğu durumlarda,
Net satışlar
———————–
Ortalama ticari alacaklar
Alacakların ortalama tahsil süresi ise,
Ortalama ticari alacaklar / kredili satışlar / 365
Nakit Devir Hızı:
Net satışlar
———————-
Ortalama hazır değerler
Net İşletme Sermayesi Devir Hızı:
Net satışlar
—————————–
Ortalama net işletme sermayesi
Maddi Duran Varlıklar Devir Hızı:
Net satışlar
————————-
Ortalama maddi duran varlıklar (net)
Öz Kaynaklar Devir Hızı:
Net satışlar
———————
Ortalama öz kaynaklar
Aktif Devir Hızı:
Net satışlar
———————
Ortalama aktif toplamı
5.4. İşletmenin KÂRLILIK durmunu ölçen rasyolar:
İşletmelerin incelenen dönem içindeki faaliyet sonucu yeterli kâr elde edip edemediğini ölçen oranlardır. Bu oranlar analizin amacına göre değişir. İşletmenin satış üzerinden kârlılık derecesi araştırılabilir. Bu oranların hesaplanmasında temel olarak gelir tablosundan yararlanılır.
Kârın Net Satışlara Oranı (Satışların Kârlılığı):
Dönem net kârı
————–
Net satışlar
Brüt Satış Kârının Net Satışlara Oranı (Brüt kâr marjı):
Brüt satış kârı
————-
Net satışlar
Satışların Maliyetinin, Net Satışlara Oranı:
Satışların maliyeti
—————-
Net satışlar
Kâr’ın, Öz Kaynaklara Oranı (Özsermaye Kârlılığı- Rantabilite Oranı):
Dönem net kârı
————–
Öz kaynaklar
Hisse Başına Kazanç ve Temettü Oranı:
Hisse başına gelir = Dönem kârı / Hisse senedi sayısı
Hisse başına temettü = Dağıtılabilir kâr / Hisse senedi sayısı
Bir imtiyazlı hisse senedi başına gelir = Net kârdan imtiyazlı hisse senetlerine ödenecek temettü / İmtiyazlı hisse senedi sayısı
Bir adi hisse senedi başına gelir = Net kâr – İmtiyazlı hisse senetleri sahiplerine ödencek temettü / Adi hisse senedi sayısı
Mali tablolar analizi ders notları
6-BİLANÇO ve GELİR TABLOSU TAHLİLİNE GENEL BAKIŞ
Bilanço ve gelir tablosunun tahlilinde genellikler şu sıra takip edilir;
– Varlık yapısının tahlili,
– Sermaye yapısının tahlili,
– Gelir tablosunun tahlili,
– Varlıkla gelir tablosu bağıntısının tahlili,
– Sermaye ile gelir tablosu bağıntısının tahlili,
– Öteki tahliller
7-VARLIK YAPISININ TAHLİLİ
Varlık Yapısını Oluşumunu Belirleyen Etkenler
Dönen varlıklar ile duran varlıklar, bir işletmenin varlık yapısını oluşturur. Dönen ve duran varlık bileşimi, işletmenin en iyi biçimde çalışmasını sağlayacak oranlarda ve tutarlarda olması gerekir. Varlık yapısının gereğinden düşük düzeyde olması, işletmenin ödeme güçlüğü, üretim güçlüğü gibi aksaklıklarla karşılaşmasına neden olur. Gereğinden fazla düzeyde olması ise, atıl kapasitenin, atıl varlıkların bulunduğunu gösterir, sonuçta sermaye kârlılığını olumsuz etkiler.
İşletmenin kapasite kullanım oranı başka bir ifadeyle iş hacmi, dönen varlık yapısının oluşumu ve tutarıyla sıkı sıkıya bağlantılıdır. Kapasitenin arttırılması, dönen varlıklarında arttırılması sonucunu doğurur. Varlık bileşimi, hem işletmenin düzenli ve rahat çalışmasını sağlayacak hem de amaçlanan kârlılığa ulaştıracak düzeyde olmalıdır.
Dönen varlık yapısını belirleyen etkenler
a) Kasa ve bankalardaki mevduatı belirleyen etkenler:
Kasa ve bankalardaki para, belirli bir andaki para miktarını gösterir. Varlık yapısının tahlilinde yalnız bu miktarı alıp ona bağlı kalmak yanıltıcı olur. Gerçekte, kasa ve bankalarda görünen para miktarından öte, istenilen anda salınabilecek para miktarı önemlidir. Bununla birlikte, bu parayla satın alınabilecek mal ve hizmetlerin tedarik koşulları da önem taşır. Kasa ve bankalarda tutulacak para miktarı, aşağdaki etkenlere göre belirlenebilir.
– Kredi olanakları, bankalardan sağlanmış kısa süreli kredi olanakları, tutulacak para miktarını etkiler. Kredi olanakları bulunan bir işletme, fazla para tutmayabilir.
– İlkmadde ve malzeme satınalma koşulları, bazı ilkmadde ve malzemeler mevsimlik olarak piyasaya çıkar. Bazı tür ilkmadde ve malzemenin piyasada bulunması sürekli ve düzenli değildir. Bazı tür ilkmadde ve malzeme, peşin parayla alınıp satılır veresiyesi yoktur. Kasa ve bankalarda tutulacak para miktarını ilkmadde ve malzemenin tedarik koşulları belirler.
– Diğer etkenler, işletmenin çalışma konusu, kullanılan kapasite oranını artırma durumu, alacakların tahsil durumu, borçların vadeleri
b) Alacakları belirleyen etkenler:
Alacakların büyük bir kısmı satıştan doğan alacaklardır. Genellikle satış koşulları diyebileceğimiz, satışların hangi oranda veresiye yapıldığı, alıcılara tkanınan ortalama süre durumu, alıcıların sayısındaki artışlar, alıcıların borç ödeme alışkanlıkları, o işkolundaki genel satış koşulları ve rekabet durumu, alacakların vadelerinde tahsil edilebilme durumu, satış hacminin artması ve benzeri etkenler alacakların düzeyini belirler.
Sitemizi sosyal medya hesaplarınızda paylaştığınız için teşekkür ederiz.
Maliyet Muhasebesi Ders Notları yazımızı okumak için tıklayınız
