İşletme Sermayesi İhtiyacı Nasıl Hesaplanır?

Değerli Okurlar, işletme sermayesinin ihtiyacı nasıl hesaplanır? Temelde 9 şekilde hesaplanmaktadır;

A) Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması

İşletme sermayesi ihtiyacı satış hacmi esas alınarak ve faaliyet devri ile ilişkilendirilerek hesaplanmaktadır. Satış, satış tutarı olarak alındığında kâr payını içerecektir. Kâr ise işletme sermayesi ihtiyacı olmamakta, işletme sermayesini finanse eden bir unsur olmaktadır. Bu nedenle yöntemde satış hacmi maliyet değerlerine göre ele alınmaktadır.

Çalışma devri ya da faaliyet devri katsayısı, işletmenin faaliyetlerinin tamamlanması için gereken sürenin, yıllık toplam gün sayısı olan 365’e bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Faaliyet devri faaliyetleri uzun süreyi kapsayan işletmelerde düşük, kısa zamanda tamamlayan işletmelerde faaliyet devri katsayısı büyük olmaktadır.

Faaliyet devri katsayısı, faaliyetlerin devir ettiği süreye bağlı olarak değişmektedir. Bir yılda çalışılan fiili  gün sayısı daha az olduğundan faaliyet devri kaysayısı da değişecektir. Firmalar faaliyet aşamalarında geçirilen sürelerin esnekliğini dikkate alarak, çalışılan gün sayısının fiili durumuna göre kendileri için işletme sermayesi ihtiyacını hesaplamalıdır.

İşletme Sermayesi İhtiyacı Nasıl Hesaplanır?
İşletme Sermayesi İhtiyacı

İşletmelerin faaliyet devri süreleri her zaman tam olarak hesaplamak mümkün olmayabilir. Hesaplama doğru kabul edilse dahi, hammade ve sermaye dışındaki maliyet harcamaları mamülün bünyesine yavaş yavaş eklenmektedir. Diğer bir ifade ile üretim aşamasında bir sonraki yapılan masrafın maliye etkisi, bir önceki masrafın maliyete etkisinden daha azdır. Çalışma devri süresinde her devrenin masraflarını ayrı ayrı düşünerek hesaplama yapılması daha gerçekçi sonuç verir.

 

B) Günlük Sermaye Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının Tespiti

Faaliyet devri katsayısı esas alınarak yapılan hesaplamaların eksikliğini giderici bir yöntemdir. Burada işletme sermayesi seviyesi maliyet unsurlarının üretim sürecine katılma aşamaları esas alınarak hesaplanılmalıdır. Ayrıca faaliyetlerden sağlanan ve işletme sermayesi ihtiyacı doğurmayan kâr ve amortismanlar ile vadeli alışların yaratacağı krediler dikkate alınmalıdır.

Bu yöntem yapılan düzeltmeler ve dikkate alınanan konular itibariyle işletme sermayesi ihtiyacını daha gerçekçi biçimde hesaplamaktadır. Ne var ki faaliyet devri ile ilgili bilgilerin doğruluğuna bağlı olarak hesaplamaların isabet derecesi artmaktadır. Gerçekte firmalar faaliyet için gerekli maliyet unsurlarının tutarlarını çeşitli yöntemleri kullanarak hesaplamaktadır. Maliyet giderleri değişken ve sabit giderler olarak birim başına maliyet harcamaları da doğru biçimde tespit edilmektedir. Ancak, faalite devri ile göstergelerin tam olarak hesaplanılması güçtür. Özellikle mevsimlik ve aylık dalgalanmaların bulunması halinde faaliyet devri ile ilgili gösterge bir anlam ifade etmemektedir. Öte yandan çok çeşitli mal üreten ve yine oldukça çeşitli girdi kullanan firmalarda yöntemin doğru sonuç vermesi beklenilmektedir.

 

 C) İşletme Sermayesi İhtiyacının Schmallenbach Frmülüne Göre Hesaplanması

Daha ziyade aldığı mamülleri hiçbir katkıda bulunmaksızın olduğu gibi satan ve sadece giderleri bulunan işletmeler için kullanılabilecek nitelikte Alman işletme iktisatçı Schmallenbach’ın geliştirdiği formüllede işletme sermayesi ihtiyacı bulunabilmektedir. Endüstri işletmelerine uygulanabilmesi için bazı değişikliklerin yapılması gerek en bu formüle göre, mal oluş tutarının, alıcılara tanınan vade ile satıcıların işletmeye tanıdıkları vade arasındaki farka isabet eden ve finansman ihtiyacı doğuran bölümüne bölümüne, stoklar ve borçlanmayla karşılanmayan genel giderlerin satış tahsilatına kadar geçen süre içinde (satış vadesi) ödenebilmesi için gerekli para  tutarı eklenerek ihtiyaç tutarı tespit olunmaktadır.

 

D) İşletme Sermayesinin Mellerowicz Formülü ile Hesaplanması

Mellerowicz’in yöntemiyle işletme sermayesi ihtiyacı hammadde ihtiyacı ve malzemelerin günlük tutarının satın alma vadesi ile ambarda bekleme süreleri arasındaki gün farkı ile çarpımı ve bulunacak tutarı; imalat süresi, mamüllerin ambarda bekleme süresi ve satış vadesinin toplam günüyle hammadde dışındaki günlük masraf tutarının çarpımının eklenmesi suretiyle hesaplanmaktadır.

 

E) Faaliyet Aşamalarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması

Firma yatırım faaliyetlerini tamamlayıp işletme dönemine geçtiğinde çalışması için girdileri hesaplayacaktır. Yatırım aşaması ile işletme dönemi arasında zamanlama sağlamak için bir kısım girdilerin temini gayretine yatırım aşamasında başlanmış olacaktır. Faaliyet aşamalarına göre işletmenin faaliyete geçip gelir elde edinceye kadar geçirdiği aşamalar tek tek sıralanarak proje giderlerine göre işletme sermayesine bağlanan fonlar hesaplanmaktadır.

Her aşamada işletme sermayesi ihtiyacını etkileyen işletme nin kendisi ile ve işletme dışındaki aktörlerle ilgili değişmeler dikkate alınacaktır. Örneğin hammadde ve malzeme çok uzak mesafeden tedarik ediliyor ise gecikmenin önlenmesi ve stok bulundurmama maliyetine katlanmak zorunluluğu doğacaktır.

 

F) Masrafların Satış Hacmine Oranlanması ile İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması

Bu yöntemle bilanço kalemlerinin satış hacmine bağlı olarak değişen ve değişmeyen özellikteki bölümleri belirlenerek, öngörülen satış hacmine göre bu bölümdeki değişmeler bulınup hesaplanılmaktadır. İşletmenin başabaş noktasındaki satış hacmi bulunarak, çalışma derecesinin başabaş noktasından uzaklığına göre işletme sermayesi ihtiyacının fazlalığı ve yetersizliği belirlenmektedir.

Bu yöntem işletme sermayesi ihtiyacının satışlara göre duyarlılığını ortaya koymaktadır. Satışların dalgalanma göstermesi durumunda bu duyarlılığı gerçekçi bir biçimde ortaya koymak mümkün olmamaktadır. İşletme sermayesi ihtiyacının kâr ile finanse edilmesi yanında amortismanlarla edilen kısmının da ortaya konulması bu yöntem ile de eksik kalmaktadır. Diğer yandan kâr ile işletme sermayesini finanse etmek belli bir süreyi gerektirir. İşletme sermayesi ihtiyacı başlangıç dönemlerinde görülürken, kârın ortaya çıkması, faaliyetlerin bitirildiği zamanlara rastlamaktadır.

Bilanço kalemlerinin sabit ve değişkenlik oranlarını doğru bir biçimde hesaplayabilmede de önemli sorunlar vardır. Detaylı bir  analiz gerektirir. Ancak bu hesaplamalar doğru biçimde yapıldıktan sonra elde dilen sonuçların duyarlılığı tartışmasızdır.

 

G) Rasyo Yoluyla İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması

Hesap ve hesap grupları arasındaki matematiksel ilişkilerden yararlanmak suretiyle  de işletme sermayesi ihtiyacı hesaplanmaktadır. Özellikle yeni kurulmıuş olan bir işletmenin finansman ihtiyacınının saotanmasında, rasyolardan bir mali planlama aracı olarak yararlanılmaktadır. Rasyo yöntemi ile, firmanın faaliyet göstereceği endüstri dalında standart oranlarından ve benzeri firmaların oranlarından yararlanılır.

İşletme sermayesi hesaplanırken, varsa geçmiş yıllardaki ya da benzeri firmaların kabul edilebilir oranları tespit edilir. Bu oranlar esas alınmak suretiyle firmanın faaliyet hacmine göre ihtiyaç duyacağı işletme sermayesi unsurlarının ayrı ayrı değeri belirlenir. Yöntem daha ileri götürülmek suretiyle geliştirilebilir. Satışlardan oluşacak kârların ihtiyaç üzerine etkisi belirtilebilir. Ayrıca mamuller içerisinde yer alan amortismanlar da fon çıkışı gerektirmeyen harcamalar olması nedeniyle dikkate alınabilir.

 

H) İşletmelerin başarısı gelecekle ilgili tahminlerdeki tutarlılık  ile yakından ilişkilidir

İşletme sermayesi ihtiyacının doğru tahmin edilmesi ve başarının arttırılmasında kullanılan araçlardan birisi de bütçelerdir. İşletme bütçeleri işletmenin üst seviyedeki yöneticileri tarafından gelecek faaliyet dönemi için saptanan politikaların, amaçların ve hedeflerin resmi ve sayısal ifadesidir.

İşletme sermaye ihtiyacının hesaplanmasında da bütçelerden  yararlanılmaktadır. Sadece nakit bütçesi yardımıyla işletme sermayesi ihtiyacının her zaman hesaplamak mümkün değildir. Esasında nakit, işletme sermayesi unsurlarından birisidir. Halbuki stoklar, alacaklar gibi aktif unsurlar yanında, ödenecek giderler, satıcı kredileri vb. kısa vadeli pasif unsurlarda işletme sermayesi kalemlerindendir. Diğer taraftan tüm bütçekleri düzenlemeden gelir tablosu bütçesi ile bilanço bütçelerinin geliştirilmesi gerekmektedir.

Bilanço ve gelir tablosunu ilgilendiren tüm hesapların işletme sermayesi ihtiyacı ile ilgilidir. Nakit bütçesini de kapsayan ve daha geniş bir uygulamayı içeren işletme bütçelerinin kullanılması uygun olur. Öte yandan işletmelerin faaliyet konusu ve faaliyetlerinin çeşitliliğine bağlı olarak da uygulanacak bütçeler artıp azalacaktır. Ticari işletmelerde mal alımı ve satımı bütçesi, malzeme alım bütçesi, nakit bütçesi gibi  işletme bütçelerinin sayısı artacaktır.  Gelişmiş bütçelerle ilgili prosüdürlere genellikle kâr planlaması denilip, kârın önceden tayin ve tespitine ilaveten, planlarişlrin herhangi bir esbeple bozulması halinde, zamanında düzeltme yoluna gitme imkanı da sağlamaktadır.

Nakit bütçesi, belirli bir bütçe döneminde, belirli zaman dilimlerinde tahmini nakit akışlarını gösterip, çevre şartlarında meydana gelebilecek değişmeleri de bütçeye yansıtılabilme esnekliğine sahiptir. Ayrıca firma satış şartlarında yapmayı düşündüğü değişikliğin etkiilerini de nakit bütçesi yardımıyla kolaylıkla görebilecektir.

Firmanın muamele, ihtiyat ve spekülasyon amaçları altında ve her amaç için ne kadar nakit bulundurabileceğini nakit bütçesi açıkça gösterme imkanına sahiptir. Böylece her ayrı amaç için bulundurulacak nakdin maliyetini değerlerinden ayrı olarak tahmin etme imkanı vardır.

Yönetim organı nakit bütçesi yardımıyla problemlerini daha kolay çözme imkanı kazanmaktadır. Önlerinde muayyen bir müddet olan yöneticiler, beklenmedik bir zamanda  ani bir biçimde ortaya çıkan krize nispeten daha kolay ve uygun şartlarda krizi atlatma imkanını elde ederler. Nakit bütçesinin problemleri önceden haber verme fonksiyonu vardır.

Tahmini nakit girişlerinin ve nakit çıkışlarını gösteren ve farkın hangi işleme tabi tutulacağını belirten nakit bütçelerinin hesaplanması aşağıdaki aşamalarla gerçekleştirilmektedir.

  • Bütçe döneminin belirlenip zaman dilimlerine ayrılması,
  • Nakit girişlerinin tahmin edilmesi,
  • Nakit çıkışlarının tahmin edilmesi,
  • Nakit akış farkarının belirlenip net nakit akışının tahmin edilmesi,
  • Nakit fazlalığı halinde, fazla naktin nerelere yatırılacağiının, nakit açığı halinde de nasıl kapatılacağının belirlenmesidir.

Sitemizi sosyal medya hesaplarınızda paylaştığınız  için teşekkür ederiz.

Kaynaklar

İşletme Sermayesi Yönetimi / Prof. Ahmet Aksoy-Doç Dr. Kürşat Yalçıner/Gazi Kitavevi

Finansal Yönetim / Dr. Öztin Akgüç / İstanbul Üniversitesi Yayınevi

Finans Mühendisliği Kavramaları  / Mehmet Bolak / Beta Yayınevi

 

 

İşletme Sermayesinin Fazla Olmasının Sakıncaları yazımızı okumak için tıklayınız

Vektör Grafik: Vecteezy – Radiasa Tutorial Rti

Yazar Hakkında
Toplam 126 yazı
Türk Muhasebe
Türk Muhasebe
Yorumlar (Yorum yapılmamış)

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

×

Bir Şeyler Ara


error: Content is protected !!