İşletme Sermayesi Çeşitleri Nelerdir?
Değerli okurlar, faaliyetlerini sürdürmek amacıyla işletmelerin harcamalarda bulunmaları gerekmektedir. Her işletmede gerekli fon miktarı değiştiği gibi değişik zamanlarda aynı işletmenin fon ihtiyaçlarınında da farklılık olmaktadır. Bunun yanında, işletmeler faaliyetlerinin aksamaması amacıyla daimi olarak işletme sermayesi halinde kıymetlere ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle işletme sermayesini tek tanımdan çok aşağıda belirtilen çeşitlere ayırarak incelemek daha doğru olmaktadır. işletme sermayesi çeşitleri
A) Brüt ve Net İşletme Sermayesi
Brüt ve net işletme sermayesi en yaygın olarak kullanılan işletme sermayesi türüdür.
Brüt işletme sermayesi, cari varlıkların toplamıdır. Çalışmaların sürdürülmesi için gerekli döner nitelikteki üretim araçlarının, aynı zamanda döner sermaye olarak adlantırılmaları, dönene varlık toplamının brüt işletme sermayesi olarak anılmasına yardımcı olmaktadır. Brüt işletme sermayesi kavramı cari varlıkların yönetimine ilişkin konuların, dolayısıyla sorumlulukların sınırını belirleme açısından önem taşımaktadır.
Net işletme Sermayesi, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmıdır. Diğer bir ifade ile net işletme sermayesi dönen varlıkların kısa vadelş yabancı kaynaklarla finanse edilmemiş bölümüdür. Net işletme sermayesi devamlı sermayeden (öz sermaye + uzun vadeli yabancı kaynaklar) duran varlıkların çıkarılmasıylada hesaplanılmaktadır. Bu yönü ile işletme sermayesinin uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilen kısmını gösterdiği söylenebilir. Dönen varlık ve kısa süreli yabancı kaynakların yukarıda belirtilen niteliklerine göre net işletme sermayesi aşağıdaki bölümlere ayrılmaktadır.
1) Temel Net İşletme Sermayesi
İşletme faaliyetleri için dönene varlıkların gerekli seviyeleriyle, kısa süreli yabancı kaynakların uygun kabul edilebilecek seviyeleri arasındaki farktan oluşmaktadır. Bu tür işletme sermayesi iş hacminde azalma olmadığı, çalışma şartları değişmediği sürece seviyelerini korumaktadır.
2) Geçici Net İşletme Sermayesi
Dönen varlık ve kısa vadeli yabancı kaynakların işletme için uygun olmayan seviyeleri ile uzun vadeli aktif ve pasif unsurların bir yıl içinde işlem görecek varlıklara dönüşen kısımlarıdır.
B) Sürekli İşletme Sermayesi
Para ile başlayan ve para ile son bulan faaliyetlerin dönüşümü sırasında araya başka unsurlar girmektedir. İşletmelerde stok ve alacak kalemlerinin, atıl fonların değerlenmesi için pazarlanabilir senetlerin bulundurulması gerekmektedir. Satış ve üretimin belli bir düzeye ulaştığı dönemde, aydan aya ya da haftadan haftaya satış ve üretimi birbirlerine yakın düzeylerde ise işletme sermayesi yatırımı devamlı ve belli bir tutarla bu normal dönemlerin rakamı olarak karşımıza çıkacaktır. İşte işletme sermayesinin bu türde devamlılık gösteren kısmına sürekli işletme sermayesi denilmektedir.
C) Değişken İşletme Sermayesi
Faaliyetleri genişleyen firmaların işletme sermayesi yatırımları da artacaktır. İşletme sermayesine bağlanan para, işletmenin pazar payı ve alınacak olursa, büyüyen pazar karşısında satışlardaki artışa bağlı olarak zaman içinde artacaktır.
İşletme sermayesi ihtiyacını etkileyen çeşitli faktörlerdeki değişmeler nedeniyle işletme sermayesi düzeyi değişmekte, hatta işletme sermayesini oluşturan kıymetlerin kompozisyonu farklılaşmaktadır. Belirtilen nedenler dışında işletme sermayesi ihtiyacı özellikle yılın belli dönemlerinde diğer zamanlara oranla daha az ya da daha çok olabilmektedir.
Firmaların mevsimsel ve devresel dalgalanmalar neticesin sürekli işletme sermayesinden ayrı olarak ihtiyaç duydıkları işletme sermayesi çeşidine geçiçi ve değişken işletme sermayesi denilmektedir.
1)Mevsimlik İşletme Sermayesi
Dalgalanan işletme sermayesi olarak da belirtilen mevsimlik işletme sermayesi iş hacmi ve faaliyetleri mevsimlik ve periyodik olarak değişen firmalarda söz konusu olmaktadır. Mevsimlik işletme sermayesi iş hacminin arttığı mevsimlerde, talebi karşılamak için ihtiyaç duyulan devamlı işletme sermayesi ötesindeki ek işletme sermayesidir.
Bu gibi işletmeler ölü mevsim olarak isimlendirilen dönemlerde işletme sermayesi sıkıntısı çekmezler. Çünkü satışların yavaşladığı ve iyice azaldığı dönemlerde stok bulundurma azalacak, tahsilatlar da hemen hemen tamamlanmış olacağından alacak unsuru azalacak, bunların sonucunda nakit mevcudu fazlalaşacaktır.
Mevsimlik dalgalanmalarla satışların daraldığı, satışların arttığı dönemlerde nakit fazlaları değişik şekillerde değerlenebilmektedir. Borç ödemelerinde kullanılmaması halind bir sonraki satışların hızlanacağı mevsimdeki ihtiyaçlarda kullanılmak üzere muhafaza edilecektir. Bu yol tercih edildiğinde işletme sermayesi aynı kalacak, sadece yapısı değişecektir. Atıl tutmanın maliyetlerinden kurtulmak amacıyla fazla nakitler, geliri sağlayan kısa sürede paraya çevrilebilir, pazarlama kabiliyeti bulunan menkul kıymetlere yatırılarak değerlendirilir. Satışların hızlandığı dönemde tekrar diğer unsurlara dönüşerek kullanılır.
Mevsimlik işletme sermayesi ihtiyacının ölü mevsimlerde oluşan nakit fazlalarının atıl kalmasını önlemek amacıyla kısa vadeli kredilerle finanse edilmesi uygun olur.
2) Devresel İşletme Sermayesi
Değişken işletme sermayesinin bir kısmı devresel dalgalanmalar nedeniyle oluşmaktadır. İşletmeler konjöktürün iyi gittiği, iş hacminin genişlediği dönemlerde sürekli işletme sermayesine ilave olarak iş hacmini genişletmek amacıyla ilave işletme sermayesi temin ederler.
Ekonomik konjöktür firmaların tümünü aynı yönde ancak farklı derecede etkilemektedir. Bazı firmalar konjöktürün yarattığı olumsuz etkilerden çok şiddetli etkilenirken, bazı firmalar az etkilenmekte ve bazan olumsuz etkilerden kurtulabilmektedirler. Ekonomik dalgalanmanın etkisiyle işletme sermayesi düzeyleri de değişmektedir.
Devresel olarak ortaya çıkacak işletme sermayesinin tutarı tam olarak tahmin edilemeyeceğine göre bu nitelikteki işletme sermayesi ihtiyacını finanse etmek için firmaların başvurabileceği kaynakların önceden hazır edilmesi gerekir. Aniden ortaya çıkan işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak amacıyla finansörlerle anlaşma yapılması ve her an fon kullanımının hazır edilmesi için finans kurumlarıyla ilişkilerin yoğunlaştırılması pek çok firma tarafından uygulanan bir yöntemdir.
D) Olağanüstü İşletme Sermayesi
Tüm firmalar çeşitli beklenmeyen olayların etkisi altındadır. Grevler, yangınlar, sel baskınları, deprem, harp gibi olağanüstü durumlarla karşılaşılması halinde ortaya çıkıcak güçlükleri giderebilmek amacıyla işletme sermayesine ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu durumlarda ortaya çıkan işletme sermayesi olağanüstü işletme sermayesi olarak kabul edilir.
Olağanüstü durumlar genellikle faaliyetleri aksatmakta, etkinliğin azalmasına ve olağanüstü işletme sermayesi gerektirmektedir. Bazan da olağanüstü durumlar faaliyetlerin daralmasına neden olarak kullanılmayan varlıkları ortaya çıkarmakta, atıl işletme sermayesi yaratabilmektedir.
Olağanüstü şartların önceden tahmini yapılamadığından ihtiyaç duyulacak olağanüstü işletme sermayesi tutarı da önceden belirlenememektedir. Bu durumlarda karşılaşılabilecek risklerin kısmen önlenmesi için, işletme kârlarının fazla olduğu dönemlerde bir kısım kârların ihtiyat olarak bulundurulması uygun olmaktadır.
işletme sermayesi çeşitleri işletme sermayesi çeşitleri işletme sermayesi çeşitleri işletme sermayesi çeşitleri
Kaynaklar
İşletme Sermayesi Yönetimi / Prof. Ahmet Aksoy-Doç Dr. Kürşat Yalçıner/Gazi Kitavevi
Finansal Yönetim / Dr. Öztin Akgüç / İstanbul Üniversitesi Yayınevi
Finans Mühendisliği Kavramaları / Mehmet Bolak / Beta Yayınevi
Sitemizi sosyal medya hesaplarınızda paylaştığınız için teşekkür ederiz.
İşletme Sermayesinin firma için önemi konulu yazımızı da okumanızı tavsiye ederiz.
